Ali Kuşçu, tam adıyla Ali bin Muhammed (1403, Semerkand – 16 Aralık 1474, İstanbul), hem Timur İmparatorluğu’nda hem de Osmanlı İmparatorluğu’nda değerli katkılarda bulunmuş bir astronom, matematikçi, fizikçi, filozof ve dil bilimci olarak tanınır. Ay haritasını çıkaran ilk bilim insanı olmasıyla ün kazanmıştır.
Ali Kuşçu’nun Hayatı ve Bilimsel Çalışmaları
Ali Kuşçu, bir astronom, matematikçi ve kelâm bilgini olarak 1403 yılında Semerkand’da dünyaya geldi. Timur İmparatorluğu hükümdarı ve astronom Uluğ Bey’in kuşçusu olan babası Muhammed sayesinde, “Kuşçu” lakabıyla tanınan bir aileden gelir. Küçük yaşlarından itibaren matematik ve astronomiye büyük bir ilgi duymuştur. Bu alanlarda Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid, Muînuddîn Kâşî gibi isimlerden eğitim almıştır. Bilgisini daha da ilerletmek amacıyla Kirman’a yolculuk etmiştir. Kirman’da “Hall-ü Eşkâl-i Kamer” (Ay Safhalarının Açıklanması) ve “Şerh-i Tecrid” isimli eserlerini kaleme almıştır. Eğitimine Semerkand ve Kirman’da devam eden Ali Kuşçu, sonrasında Uluğ Bey’e danışmanlık yapmıştır. Onun rasathanesinin başına geçmiştir.
Uluğ Bey’in talimatıyla Çin’e seyahat etmiştir. Dönüşünde Dünya’nın yüzölçümünü ve ekliptik eğimini 24 derece olarak belirlemiştir. Gerçekte ekliptik eksen ile Dünya’nın ekseni arasında 23,5 derecelik bir açı bulunur. Dünya, kendi ekseni etrafında yaklaşık 23,5 derece eğimle döner. Bu eğim, ekliptik düzlemin ekvatorla yıllık en fazla 23,5 derecelik açısını oluşturur.
1449 yılında hac yolculuğuna çıkmaya karar verdi. Tebriz’de, Akkoyunlu Devleti’nin hükümdarı Uzun Hasan tarafından büyük bir saygıyla karşılanmıştır. Uzun Hasan, Osmanlı Devleti ile barış görüşmeleri için yardımını istedi. Bu teklif üzerine Kuşçu, bir süre Uzun Hasan’ın danışmanlığını yürüttü. Daha sonra, Osmanlı padişahı II. Mehmed’in daveti üzerine İstanbul’a gitti.
Osmanlı – Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmed’in emriyle düzenlenen büyük bir törenle karşılanan Kuşçu, daha sonra Sahn-ı Seman Medresesi’nde müderris olarak görev yapmaya başladı. Bu dönemde, öğrenci yetiştirirken aynı zamanda gök cisimleri üzerine araştırmalar yapmaya ve bilimle ilgili eserler yazmaya devam etti. Güneş saatleri icat ederek İstanbul’un coğrafi koordinatlarını günümüz değerleriyle birebir hesapladı, gezegenler arası mesafeleri belirledi ve Ay haritasını çıkardı. Çizdiği yıldız haritaları, Kristof Kolomb’un Amerika kıtasını keşfine yardımcı oldu.
Ali Kuşçu’nun Ölümü
Ali Kuşçu, 16 Aralık 1474’te, 71 yaşındayken İstanbul’da vefat etti. Mezarı, 15. yüzyıla özgü bir yapıda, İstanbul’un Eyüp Sultan Türbesi civarında yer almaktadır. Yavuz Sultan Selim’in Maraş’ı fethinden sonra, bölgede Şiî mezhebinin tekrar güçlenmesiyle, Ali Kuşçu’nun torunlarından bir kısmı Maraş’a gönderilmiştir. Geri kalanları ise kendi istekleriyle Düzce’ye yerleşmiştir. Bir kısmı da cumhuriyetin ilanından sonra Bursa’ya taşınmıştır.
İlginizi Çekebilir; Evliya Çelebi Kimdir? Hayatı ve Eserleri
Bursa’da bulunan Fuat Kuşçuoğlu Caddesi, Ali Kuşçu’nun torunlarından Fuat Bey’in adını taşır. Ailenin soyu Kahramanmaraş, Düzce ve Bursa’da Kuşçuoğlu soyadıyla devam etmektedir.
Birlikte Ali Kuşçu Kimdir? sorusuna cevap aradık. Bu konu hakkındaki yorum ve eleştirilerinizi One Bilgi yorum kısmında paylaşabilirsiniz, daha fazlası için bizleri Google News’ten takip edebilirsiniz.
Yorumlar (1)