Anasayfa
Kimdir
Alakalı Konular
- Edebiyat
- Yazarların Hayatı

Evliya Çelebi Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Temmuz 4, 2024 Okuma süresi: 3dk, 49sn

Derviş Mehmed Zillî, bilinen adıyla Evliya Çelebi, 17. yüzyılın öne çıkan gezgin ve nesir yazarlarındandır. Avrupa, Batı Asya ve Mısır’ı kapsayan toprakları elli yıldan fazla sürede gezmiştir. Gördüklerini, 10 ciltlik Seyahatnâme eserinde anlatmıştır.

İçerik

Evliya Çelebi’nin Ailesi

Evliya Çelebi ailesi kökeniyle Kütahyalıdır. İstanbul’un Fethi’nden sonra İstanbul’a göç etmiş, ara sıra Kütahya’da da yaşamışlardır. Evliya Çelebi’nin dedesi Kara Ahmet Bey’in babası Yavuz Özbek (Er), Fatih Sultan Mehmed’in akıncıları arasındaydı. Fetih sonrası kazanılan ganimetlerle Unkapanı’nda yüz dükkan, bir cami ve bir ev inşa etmiştir. Bu caminin ilk adı Sağrıcılar Camii iken şimdi Yavuz Sinan Camii olarak bilinmektedir. Baba tarafından dedesi Kara Ahmet Bey, Kütahya’daki aile evinin yanındaki türbede yatmaktadır.

Babası Derviş Mehmed Zıllî, I. Süleyman’dan I. Ahmed’e kadar hüküm süren padişahların dönemlerinde kuyumcubaşı olarak görev yapmış. Birçok sefere katılmış ve oldukça yaşlıyken vefat etmiştir. Annesi Abhaz kökenlidir. Aamcası Melek Ahmed Paşa’nın koruması altında büyümüştür. Ayrıca amcası Firâki Abdurrahmân Çelebi’dir. Ailesi, şu an Lohusa Sultan Türbesi yakınlarındaki Meyyit Mezarlığı’nda yatmaktadır. Unesco, doğumunun 400. yılını anmak için 2011 yılını Evliya Çelebi Yılı ilan etmiştir.

Mısır’da 1685 yılında vefat ettiği düşünülmektedir. Ne ölüm yeri ne de kabri kesin olarak bilinmektedir. Mezarı, ailesiyle birlikte olduğu düşünülmektedir. Meyyit Mezarlığı’nda, şu anki Lohusa Sultan Türbesi’nin yanında yer alıyor olabilmektedir.

Evliya Çelebi Hayatı ve Eğitimi

Evliya Çelebi, İstanbul’da Hicri 1020 Muharrem 10 (Miladi 25 Mart 1611) tarihinde dünyaya gelmiştir.

Öğrenime mahalle mektebinde başlayan Evliya Çelebi, ardından Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi’nde eğitim alarak yedi yıl orada öğrenim gördü. Eğitimine sarayın prestijli okulu Enderun’da devam etti, burada dil bilgisi, gramer, edebiyat, güzel yazı ve Enderûn’un müzik uzmanlarından Müsahip Derviş Ömer Ağa’dan müzik dersleri aldı.

Okul eğitiminin yanı sıra özel hocalardan Kur’an, Arapça, kaligrafi, müzik, spor ve yabancı dil dersleri aldı. Kuran’ı ezberleyerek hafız unvanını aldı. Eğitimini tamamladıktan sonra Ayasofya Camii’nde mukabele okurken IV. Murad tarafından saraya davet edildi ve musahip (saraydaki bir grup özel hizmetkar) arasına katıldı. Bu süreçte, silahtar Melek Ahmed Paşa, Ruznâmeci İbrahim Efendi ve aynı zamanda Hattat Hasan Paşa gibi akrabaları ve tanıdıkları yardımcı oldu. Yetenekleri sayesinde padişah ve devlet büyüklerinden takdir topladı. IV. Murad döneminde, parlak zekâsı ve aynı zamanda güzel konuşmasıyla sarayda önemli bir yere sahip oldu.

Yüksek görevlere atanması gündemdeyken, Melek Ahmed Paşa, Defterdarzâde Mehmed Paşa, Köse Ali Paşa, Köprülü Mehmed Paşa, Kırım Hanı gibi devlet erkanıyla yaptığı seyahatlerde, onlara eşlik ederek birçok yabancı ülkeyi gezdi. Bu gezilerden sonra, önemli mesajlar taşıma göreviyle sık sık İstanbul’a geri dönerek tekrar seyahate çıktı.

İlginizi Çekebilir; Yakup Kadri Karaosmanoğlu Kimdir? (1889-1974)

1685 yılından sonra Mısır’da vefat ettiği düşünülmektedir. Ne yazık ki ölüm yeri ve kabri kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, ailesinin yanı sıra bulunan Lohusa Sultan Türbesi yakınındaki Meyyit Mezarlığı’nda olabileceği tahmin edilmektedir.

Evliya Çelebi’nin Eserleri

Evliya Çelebi’nin 42 yıl süren keşiflerini kapsayan Seyahatname’si, toplamda 10 ciltten oluşur. Ayrıca bu eserlerde yaptığı seyahatlerin detaylarına yer verilmiştir. Seyahatler, tarih sırası ve cilt numaralarıyla birlikte aşağıdaki yar almaktadır.